Chùa Trò có tên chữ là Thái Bình Tự, thuộc thôn Trò (Cát Trù - nay là xã Hùng Việt). Chùa được xây dựng trên một khu đất rộng, cao ráo, xa khu dân cư, bao quanh là cánh đồng thẳng cánh cò bay, thoáng mát, tĩnh mịch. Theo các cụ cao niên trong làng kể lại thì xưa kia Chùa Trò có kiến trúc khá đồ sộ, được kết cấu theo kiểu chữ Tam, gồm ba tòa nằm ngang. Ngoài ra, Chùa còn có Tam quan, nhà thụ oản và một gian nhà cho các sư trụ trì trông coi. Hiện nay Chùa còn lưu giữ được quả chuông đồng được đúc vào năm Gia Long thứ 15 (năm 1816).
Từ khi Đảng Cộng sản Việt Nam được thành lập và phát triển ngày càng sâu rộng, vào cuối năm 1939, tại khu vực các làng Cát Trù, Thạch Đê đã có các cán bộ của Đảng về hoạt động, gây dựng phong trào cách mạng trong quần chúng, từ phong trào đã có những đảng viên mới được kết nạp trên địa bàn và ra đời chi bộ Đảng Cộng sản Việt Nam đầu tiên trên địa bàn huyện, lấy bí danh là chi bộ “Đọi Đèn” do Xứ ủy Bắc Kỳ trực tiếp thành lập và lãnh đạo). Với sự ra đời của chi bộ Đọi Đèn, huyện Cẩm Khê trở thành một trong bốn địa phương đầu tiên của tỉnh Phú Thọ thành lập được chi bộ Đảng.
Ánh sáng của Đảng đã soi đường cho nhân dân Cẩm Khê đến với cách mạng; cùng tập hợp dưới ngọn cờ Đại đoàn kết dân tộc của Mặt trận phản đế, Mặt trận Việt Minh do Đảng ta lãnh đạo, cùng đứng lên lật đổ ách thống trị của đế quốc, phong kiến, giành chính quyền về tay nhân dân trong Cách mạng tháng Tám năm 1945. Những tháng năm lịch sử đó, Cẩm Khê tự hào, vinh dự khi có lực lượng du kích chiến khu Vạn Thắng là một cánh quân chính tham gia khởi nghĩa giành chính quyền tỉnh Phú Thọ về tay nhân dân vào ngày 25/8/1945.
Đầu năm 1946, tại khu vực hạ huyện (gồm chủ yếu các xã Đồng Lương, Điêu Lương, Cát Trù, Hiền Đa) đã xây dựng được 4 chi bộ Đảng do Tỉnh ủy Phú Thọ trực tiếp thành lập và lãnh đạo gồm chi bộ Đọi Đèn, Cột Cờ, Núi Thông và Hiệp Thành.
Đầu năm 1947, cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp xâm lược của quân và dân ta bước vào giai đoạn cam go, ác liệt. Trước yêu cầu của nhiệm vụ cách mạng trong giai đoạn mới, công tác xây dựng Đảng càng trở nên đặc biệt quan trọng. Thực hiện chỉ đạo của Trung ương Đảng, đầu tháng 1 năm 1947, Ban Chấp hành Đảng bộ lâm thời tỉnh Phú Thọ triệu tập Đại hội đại biểu lần thứ I tại Chùa Trò xã Cát Trù (nay là xã Hùng Việt, huyện Cẩm Khê) với 36 đại biểu thay mặt cho 280 đảng viên trong toàn tỉnh. Đại hội đã kiểm điểm tình hình công tác sau ngày khởi nghĩa giành chính quyền trong Cách mạng tháng Tám và đề ra phương hướng, nhiệm vụ của Đảng bộ trong giai đoạn mới; bàn công tác bảo vệ địa phương; chuyển mọi hoạt động của tỉnh cho phù hợp với tình hình thời chiến; tiếp tục xây dựng lực lượng vũ trang; tăng cường công tác bố phòng; lập kế hoạch tản cư; đón đồng bào di cư... Đại hội đã bầu Ban Chấp hành Đảng bộ tỉnh gồm 7 đồng chí, đồng chí Nguyễn Đức Thắng được bầu làm Bí thư Tỉnh ủy.
Thực hiện Nghị quyết Đại hội Đại biểu Đảng bộ tỉnh Phú Thọ lần thứ nhất, Tỉnh ủy Phú Thọ chủ trương thành lập Ban cán sự Đảng ở các huyện. Ban cán sự Đảng huyện Cẩm Khê (Huyện ủy lâm thời) được thành lập vào ngày 18/7/1947. Chùa Trò Cát Trù tiếp tục được sử dụng làm một trong các địa điểm sinh hoạt bí mật của các Chi bộ thuộc Đảng bộ huyện.
Năm 1949, do nghi ngờ Chùa Trò là nơi nuôi giấu cán bộ cách mạng nên thực dân Pháp đã đốt ngôi chùa cổ; hệ thống tượng Phật trong chùa cũng bị đập phá không còn nguyên vẹn.
Vào năm 1966, nhân dân địa phương dựng tạm tòa thượng điện trên nền móng cũ để cất giữ số tượng Phật, quả chuông đồng và hiện vật còn lại. Năm 1979, nhân dân địa phương tiếp tục tu sửa, tôn tạo lại tòa thượng điện, giữ nguyên bức tường ở phía sau và thu hẹp hai bên chái nhà chỉ còn 3 gian, theo kiểu tường hồi bít đốc, hai bộ vì được xây theo kiểu vòm cuốn, mái lợp ngói thường, nền lát gạch chỉ và xây gác chuông ở sân trước bên phải, sát lối cổng vào chùa. Năm 1987, nhân dân địa phương lại đóng góp công của tôn tạo lại tòa tiền đường trên nền móng cũ gồm 3 gian thông nối với tòa thượng điện. Kết cấu kiến trúc tòa tiền đường giống với tòa thượng điện, mái lợp ngói thường. Mười năm sau, năm 1997 nhân dân địa phương và hội Phật tử của làng Cát Trù đã đóng góp kinh phí tôn tạo tòa tiền tế gồm 3 gian thông với tòa tiền đường. Tòa tiền tế có kết cấu của bộ vì gian chính giữa được làm kiểu quá giang gối tường, mở 3 cửa ra vào kiểu hai cánh, hai đầu đốc xây bít, lợp ngói thường. Vào những năm 2000, nhân dân địa phương đã tiếp tục tôn tạo và xây dựng thêm một số công trình trong khuôn viên chùa, để phục vụ cho nhu cầu tín ngưỡng của cộng đồng, như: nhà Mẫu có 3 gian, nhà quy âm ở phía sau... và hệ thống tường bao quanh chùa.
Chùa Trò hiện nay có 48 pho tượng, trong đó có 39 pho mang phong cách thời Nguyễn, 9 pho được tạc mới, được bài trí theo qui định. Nhìn chung, hệ thống tượng Chùa Trò khá đầy đủ, các lớp tượng được bài trí theo chuẩn mực. Bên cạnh đó, Chùa Trò còn một số di vật, loại hình tượng khác như: tượng Tổ, tượng Mẫu... Đặc biệt là chiếc chuông đồng được đúc vào năm 1816, được chạm khắc tỉ mỉ hình tứ linh và một bản minh văn do Hữu Minh biên soạn và đệ tử Đàm Chí khắc.
Năm 2004, Chùa Trò xã Cát Trù được UBND tỉnh Phú Thọ công nhận là di tích lịch sử - văn hóa cấp tỉnh. Năm 2016, được sự cho phép của UBND tỉnh Phú Thọ, chùa Trò được trùng tu xây dựng khang trang như ngày nay.
Thực hiện sự chỉ đạo của tỉnh, ngày 01 tháng 01 năm 2020, các xã Cát Trù, Tình Cương, Hiền Đa đã sáp nhập thành xã Hùng Việt. Phát huy truyền thống quê hương, những năm qua cấp ủy, chính quyền và nhân dân xã Hùng Việt tích cực đẩy mạnh phát triển kinh tế xã hội, nâng cao đời sống vật chất tinh thần cho nhân dân, dự kiến cuối năm 2023 xã đạt chuẩn nông thôn mới nâng cao.
Chùa Trò là một di tích lịch sử - văn hóa cấp tỉnh, có ý nghĩa hết sức quan trọng, giúp lưu giữ những cứ liệu lịch sử về nơi diễn ra Đại hội Đảng bộ tỉnh Phú Thọ lần thứ I; là một địa điểm tham quan du lịch có tác dụng giáo dục truyền thống lịch sử cho thế hệ trẻ về tinh thần đấu tranh bảo vệ độc lập, tự do của dân tộc ta, góp phần xây dựng quê hương đất nước ngày càng giàu đẹp.
M.T