Tới bờ, anh Miện mừng ra mặt khua tay nói với anh em:

- Đồng chí Kiên, dân miền rừng Vĩnh Phú mà bơi giỏi hơn đồng chí Tấn quê biển Hải Phòng. Thật đáng khen!

Chính trị viên Bình không tỏ ra vui và cũng không khen. Kiên biết chính trị viên còn giận mình vì đã dám tranh luận với chính trị viên về một bài báo mà cấp trên phê bình đồng chí Kim Ngọc - Bí thư Tỉnh uỷ và Ban Tỉnh uỷ Vĩnh Phúc đã thông qua kế hoạch khoán hộ. Đồng chí Bình đồng tình với bài báo còn đồng chí Kiên thì không đồng tình.

Hôm ấy, đại đội 2 vừa hành quân tới đất Quảng Bình. Cấp trên cho dừng lại để học tập chính trị, quán triệt kế hoạch đánh địch khi vào chiến trường Trị Thiên Huế. Đại đội trưởng Miện nhanh chóng phổ biến tình hình chiến trường và kế hoạch hành quân, kế hoạch tác chiến dọc đường, Chính trị viên Bình quán triệt nghị quyết của Chi bộ đại đội, Đảng uỷ tiểu đoàn, tình hình chính trị trong nước và thế giới.

Quá trưa, toàn đại đội 2 đã lên tới đỉnh dốc Nguyễn Chí Thanh thì mấy chiếc AD6 ào tới dội bom. Chúng đánh vào bến sông chỗ đại đội vừa qua. Lúc ấy, đại đội được điện báo của binh trạm cho biết, chiều tối qua, bến giao liên Sê Pôn bị máy bay trực thăng HU1A soi, chặn đánh, một chiếc thuyền bị chìm, 2 đồng chí giao liên hy sinh trôi mất xác, cho nên không còn ai đón đưa sáng nay. Các đồng chí thấy thuyền, cho người bơi sang lấy, tổ chức cho bộ đội qua sông, trước khi trời nắng hết mù sương, bảo đảm an toàn. Thế là rất tốt, thật đáng biểu dương!

Chúng tôi thở phào nhẹ người, nghe tiếng bom nổ, mọi người lại lo cho các đơn vị đi sau. Chỗ bến sông ấy rất trống, trời quang sương, máy bay có thể quan sát thấy bộ đội. Anh em khó an toàn khi qua quãng sông này. Bây giờ chúng đang ném bom bi, tiếng nổ nghe ràn rát như thắt vào tim mỗi người. Dọc đường hành quân, trên đầu nhiều loại máy bay quần đảo, thỉnh thoảng chúng lại sổ xuống rừng những loạt đạn bom nghe nhức óc. Đại đội 2 vẫn tiếp tục hành quân tới bãi khách thì dừng nghỉ đêm.

Kiên đang nằm nghỉ thì liên lạc đại đội đến báo đi họp chi bộ. Kiên vùng dậy và đến ban chỉ huy. Chi bộ gồm 15 đảng viên đang ngồi đợi, Kiên đến nữa là đủ. Cuộc họp chi bộ dưới một gốc cây bằng lăng cao to, tán lá che phủ rộng. Bí thư chi bộ Bình, quán triệt lại tư  tưởng, yêu cầu đảng viên phải gương mẫu xung phong hoàn thành xuất sắc mọi nhiệm vụ... Việc cuối cùng, chi bộ xét chuyển đảng chính thức cho Kiên và hai đồng chí nữa. Các đảng viên lần lượt đọc bản kiểm điểm của mình. Kiên trịnh trọng đọc kiểm điểm mà một năm mình phấn đấu rèn luyện theo tiêu chuẩn một đảng viên. Đến phần xét chuyển thì Chính trị viên Bình có ý kiến là kéo dài thời kỳ dự bị của Kiên thêm sáu tháng nữa.

Đêm ấy, khi đi kiểm tra chiến sỹ canh gác anh Miện đến chỗ Kiên thân mật bảo:

- Cho qua cái chuyện kéo dài thời gian dự bị đi nhé! Tập trung vào đánh Mỹ cho hăng, lập được nhiều chiến công. Tớ tin tưởng vào cậu nhất đấy! Chính trị viên Bình có nhiều hạn chế, chưa kinh qua chiến trận, tư duy thì nông cạn, bản tính thì hẹp hòi, quan liêu, hách dịch, quyết định thì lộp chộp vội vàng, nói năng thì thao thao bất tuyệt chẳng có nghĩa lý gì. Tớ phải cảnh giác, phải tỉnh táo để chỉ huy toàn đại đội, cậu cũng phải cảnh giác và tỉnh táo với những hành động và quyết định của cậu ta để mà chỉ huy tiểu đội 1 được tốt nhé. Thôi, chúc cậu ngủ ngon, tớ về võng nằm đây.

Mấy hôm sau, đơn vị Đại đội 2 bị máy bay đánh chặn bằng bom bi nổ chậm. Bom bi còn đang nổ đùng đoàng, Chính trị viên Bình đã ra lệnh cho anh em vượt qua, 5 chiến sỹ bị thương vong mà chưa đánh trận nào. Đáng lẽ chờ cho bom bi nổ vãn đi, chừng 30 phút cho bộ đội đi qua hay đi vòng đường khác thì không sao. Bom bi nổ chậm, vừa được máy bay ném xuống mà lao vào ngay thì rất nguy. Bãi trống thì còn nhìn thấy chúng, có thể còn tránh được, bãi rậm có nhìn thấy đâu, nó nổ gần chỉ có mà thiệt mạng. Lần khác, khi khẩu trọng liên của địch bắn rất rát, ở địa thế trên cao chúng quét thật chính xác, ai xung phong đều bị hạ gục. Phải dùng hoả lực B41 bắn thẳng, diệt xong mới cho bộ đội xung phong, đánh vào trung tâm chốt. Chính trị viên Bình cứ ra lệnh cho bộ đội xung phong, một phần ba trung đội 2 thương vong, thật là xót xa. Người thiếu kinh nghiệm mà chỉ huy tác chiến dẫn đến thương vong cho chiến sỹ là điều tất yếu xảy ra. Trận ấy, chính Kiên phải đứng lên bắn 1 quả B41 mới giải quyết được hoả điểm, tạo thời cơ cho bộ đội xung phong diệt chốt.

Đánh Mỹ cần lòng nhiệt tình có thừa, còn phải thông minh, khôn khéo có những quyết định nhanh chóng, chính xác thì mới chiến thắng kẻ thù. Khi phát hiện một Đại đội biệt kích Mỹ, gần cứ điểm Apia, anh Miện nhanh chóng cho bộ đội vu hồi, còn Kiên thì chỉ huy đánh vỗ mặt. Bọn Mỹ chạy về phía sau, bị bất ngờ, ta tiêu diệt gọn, pháo địch không thể bắn chi viện được, đánh xong anh Miện nhanh chóng cho đơn vị rút không phải về phía sau mà rút về phía trước. Khi địch gọi pháo bắn, hàng trăm quả đạn pháo Mỹ vèo vèo vượt qua đầu anh em, không ai bị thương vong. Trận ấy, một đại đội giải phóng quân tiêu diệt gọn một đại đội Mỹ, tạo được thanh thế. Đại đội 2, được mặt trận thưởng Huân chương Chiến công hạng Nhất, Kiên cũng lập chiến công đã diệt được 12 tên Mỹ, được thưởng Huân chương Chiến công hạng Ba và danh hiệu Dũng sỹ diệt Mỹ.

Sau trận ấy, Kiên được Đảng uỷ Tiểu đoàn công nhận là đảng viên chính thức, được đề bạt làm cán bộ Trung đội trưởng Trung đội 2. Một hôm Kiên nhận được thư nhà, vợ Kiên báo cho biết, hợp tác xã Hoà Bình đã sửa đổi chủ trương khoán. Mấy thửa ruộng gần nhà, vẫn được ban quản trị giao cho nhà ta, được hợp lý hoá bằng cách cho đó là đất thổ cư, vì gia đình ta neo đơn, có người đi chiến trường xa. Còn đại đa số ruộng đất không giao khoán nữa, hợp tác xã thu lại để sản xuất lớn xã hội chủ nghĩa. Em đã đi học tại trường trung cấp sư phạm tỉnh, con trai đã biết đi, ông bà trông nom, hàng ngày cho đi nhà trẻ. Chủ nhật em về tranh thủ sản xuất, lúc cấy bừa rộ rạt em còn nhờ mấy đứa cùng lớp về nhà làm giúp. Như những năm trước đây, em cùng mấy đứa bạn đến cấy bừa giúp anh ấy...

Kiên không đưa thư cho ai đọc, chỉ cho riêng anh Miện đọc. Đọc xong thư anh Miện nhỏ nhẹ nói:

- Không được nói với ai chuyện này, gác lại nhé! Tập trung vào suy nghĩ về cách đánh trận ngày mai. Chiến dịch còn dài, quân Mỹ chúng nó binh lực nhiều, hoả lực mạnh. Chúng ta đang gặp khó khăn, phải lấy ít địch nhiều, yếu đánh mạnh, cái khó là ở chỗ đó đấy. Đại đội 2 chúng ta có trên một trăm người, sau sáu tháng tiêu diệt được trên 300 tên Mỹ ngụy, chỉ bị thương vong ngót nghét 30 người. Lúc này đánh địch mà bảo tồn được lực lượng thì mới là mục đích, mới là tài nghe rõ chưa? Cậu mới chỉ huy Trung đội 2, trung đội thiếu chỉ có 20 người, đừng để mất một người nào nữa nhé!

Vào khoảng 6 giờ tối, mũi 1 gồm Trung đội 2 và Trung đội 3 xuất phát vào đánh một chốt địch trên đường 14. Dọc đường đơn vị bị bọn lính Mỹ phục kích. Mấy chiến sỹ đi đầu bị chúng dùng AR15 bắn trúng. Kiên và đồng đội nằm rạp xuống mặt đất, đạn réo trên đầu, pháo sáng của mấy chốt địch gần đấy bắn lên. Mắt Kiên phát hiện mấy chiếc mũ sắt, nhanh tay quạt một loạt AK, mấy tên lính Mỹ bị trúng đạn kêu ô ố, phía sau bọn chúng bắn loạn xạ về phía ta. Đêm lại tối sầm, nghe tiếng chiến sỹ kêu rên, Chính trị viên Bình chạy lên, tay cầm một chiếc đèn pin, bỗng ánh sáng đèn từ tay chính trị viên loé lên. Một loạt đạn AR15 từ phía địch xả ra, Chính trị viên Bình ngã xuống. Lúc đó, Kiên cùng Cường bò lên sờ lên đầu Chính trị viên Bình thấy máu chảy ra nhiều, biết anh Bình đã chết, lại tiếp tục bò lên kiểm tra ba chiến sỹ đi đầu, cả ba đều đã hy sinh. Bọn Mỹ đã rút, chúng kéo theo những tên địch bị bắn chết. Kiên nhìn thấy chiếc máy bộ đàm của chúng hỏng vất lại, mới hay mình đã bắn trúng làm hỏng máy thông tin, không thì toàn đơn vị đã bị pháo bầy chúng nện tơi bời rồi. Kiên cho bộ đội tiến về phía trước chỉ nửa tiếng sau pháo bầy đã dội ầm ào xuống chỗ cũ. Do đạn pháo bầy bắn dày đặc mà đội đi làm công tác tử sỹ không tìm thấy xác của bốn người đã hy sinh tối qua.

Đêm đó, do công tác điều nghiên tốt, Đại đội 2 đã nhổ được một chốt địch và rút quân an toàn. Điểm lại mất 4 cán bộ, chiến sỹ, do bị bọn Mỹ phục kích dọc đường. Đơn vị thiếu chính trị viên nên cấp trên đề bạt Kiên lên làm Chính trị viên Đại đội 2. Anh Miện nhắc hoài về anh Bình, cũng là để nhắc nhở Kiên:

- Cậu Bình do thiếu kinh nghiệm mà hy sinh, ai lại loé đèn pin lên cho chúng nó bắn! Tớ đã nhắc nhở nhiều lần, bảo cậu ấy phải cẩn thận suy xét mà hành động, mà quyết định, không được sơ suất. Cậu ấy đã tốt nghiệp đại học, là kỹ sư đấy, học giỏi làm cán bộ đoàn trường, được kết nạp Đảng, vào bộ đội được đi học làm Chính trị viên. Cậu ấy được cái tinh thần tốt, hăng hái, nhưng còn thiếu kinh nghiệm, nên tớ thường nhắc: “Đánh Mỹ không phải chuyện đùa” hay “Chớ có lạc quan tếu” là lo cho cậu ấy đấy. Không ngờ vì một sơ xuất nhỏ mà hy sinh, đáng trách hay là đáng thương đây!

Mặt trận Trị Thiên ngày càng ác liệt. Đơn vị Kiên thọc sâu xuống đường 12, đi  thành Huế. Một trận đánh chặn địch, Kiên bị pháo địch bắn trúng, người bị nhiều vết thương, phải cáng về bệnh viện tiền phương phẫu thuật. Do không đi lại được, tay phải bị liệt, khó cử động, được chuyển ra Bắc bằng đường giao liên. Từ đó, Kiên không được biết đơn vị chiến đấu thế nào, ai còn, ai mất. Một năm nằm ở quân y viện, Kiên không biên thư về nhà, sợ mọi người lo lắng. Khi sức khoẻ tạm ổn, có quyết định tiếp tục về đi học tại Trường Đại học Tổng hợp, anh tranh thủ về thăm nhà.

Về nhà vào ngày thứ năm, Vân đi học không ở nhà. Bố mẹ Kiên đang ở nhà trông cháu. Nhìn thấy con trai về hai ông bà cùng oà khóc, mẹ Kiên ôm lấy con nức nở, bố Kiên không kịp lau nước mắt ôm thằng cháu trai đưa vào lòng anh. Thằng Trung nhào ra cũng khóc rống lên, vì nó có thấy bố nó bao giờ. Nghe ông bà và mẹ nó nói, bố nó là quân giải phóng oai lắm, đội mũ tai bèo, súng đeo vai, thắt lưng mang nhiều lựu đạn. Bây giờ bố nó là người gầy gò xanh xao, trông như một anh thư sinh ốm đói, nó lạ là phải.

Gặp mặt bố mẹ và con trai một lúc, Kiên chạy ra thăm ruộng khoán ngày xưa. Ở nhà được Vân làm và chăm sóc thường xuyên nên lúa rất tốt. Lúa tốt thế này, nhà Kiên không thiếu gạo, đủ ăn là cầm chắc. Về nhà bố mẹ Kiên cũng khoe, mấy sào ruộng mà Kiên nhận khoán từ hồi có chủ trương của ông Kim Ngọc vẫn đấy. Nhà đủ ăn rồi, anh có đi đánh Mỹ nữa cũng không lo gì. Kiên nói với bố mẹ rằng, anh bị thương được trở về đi học tiếp, không đi chiến trường nữa. Anh là sỹ quan được Nhà nước trả lương cho đi học, bố mẹ không phải lo gì. Học đến bao nhiêu năm cũng được, miễn là học cho giỏi. Bố mẹ nhìn Kiên thấy Kiên gầy gò xanh xao không khỏi lo lắng cho con trai mình.

Chiều xuống, nắng vàng rực rỡ trải trên những cánh đồng, trên những triền núi Tam Đảo xa xa. Phía trước mặt là cánh đồng làng, Kiên nhìn thấy từng đoàn người đang làm cỏ lúa cười nói vui vẻ. Họ đều là xã viên hợp tác xã Hoà Bình đang phấn khởi thi đua sản xuất, mỗi người làm việc bằng hai để góp phần vào đánh thắng giặc Mỹ xâm lược. Trông thấy bố con Kiên, mọi người nhào cả lên bờ hỏi thăm rối rít. Kiên thông báo cho mọi người biết, rằng anh  bị thương, đã được xuất ngũ về đi học tiếp. Ông An, đội trưởng đội sản xuất giả vờ không tin nói to:

- Tối họp đội xong mọi người đến kiểm tra giấy tờ xem cậu Kiên có thật được xuất ngũ không? Không có giấy tờ gì coi như là đảo ngũ. Đảo ngũ là chúng tớ thu lại mấy sào ruộng khoán cho cậu đấy, nghe chưa?

Buổi tối họp đội xong, mọi người đến thăm thật đông. Kiên đã chuẩn bị đến chỗ ngồi và chè nước đầy đủ. Mọi người yêu cầu Kiên kể chuyện về chiến trường đánh Mỹ, Kiên chỉ nói sơ qua một vài trận đánh, còn tình hình chung thì như mọi người đã biết, khó khăn thế nào nữa, chúng ta cũng phải thực hiện bằng được lời Bác Hồ dạy “Đánh cho Mỹ cút, đánh cho Ngụy nhào!”, quyết tâm giải phóng miền Nam, giành lấy thắng lợi hoàn toàn. Các cụ ông, các cụ bà, cứ đòi xem vết thương ở chỗ nào. Kiên phải cởi áo, vén quần cao cho mọi người xem các vết thương và nói cho mọi người cách thức điều trị của các bác sỹ ở các bệnh viện quân y. Bản thân Kiên phải khắc phục thế nào để có thể đi lại được, cử động các bàn tay, cánh tay. Kiên cũng cho mọi người biết đã ra Bắc điều trị hơn một năm rồi, nằm ở bệnh viện quân y 103, không cho người nhà biết, để tránh gây cho mọi người ở hậu phương hoang mang.

Lúc mọi người đang vui, cụ Khang, bố của Kiên mang tấm Huân chương Chiến công hạng Ba và giấy báo công của Kiên cất giữ trong hòm lúa ra cho mọi người xem. Lần đầu Kiên nhìn thấy tấm Huân chương Chiến công, giấy báo công của mình. Bố Kiên còn nói lại là được ông Bí thư Kim Ngọc về tận nhà thăm, khi cấp trên gửi giấy báo công và Huân chương về. Ông vào nhà thấy gia cảnh thật sự neo đơn, khi ra thăm mấy sào ruộng khoán, ông nói: Cứ để cho gia đình cụ Khang số ruộng khoán này nhé! Các cụ đều yếu cả, cô Vân vợ cậu Kiên còn phải đi học, lại có cháu nhỏ, không thể theo hợp tác xã được. Các cậu khoán, người ta làm đủ ăn, an tâm cho người đi đánh Mỹ, hợp tác không phải cân đối, cũng không phải lo giúp đỡ về lương thực, có phải một mũi tên bắn trúng hai đích không.

Ông An nghe lại chuyện đứng lên nói:

- Đêm đã khuya rồi, bà con ta về nghỉ đi, để mai còn nai lưng thay trâu kéo cày! Còn mấy con trâu nữa là hết sức kéo, chẳng è cổ ra mà kéo cày thay trâu thì ai kéo đây... Thôi, xin chào ông bà Khang, anh Kiên! Chúng tôi về! À anh Kiên còn giữ được “chú chim cu” của mình chứ, không giữ được, thứ bảy, chủ nhật cô Vân về bắt đền hợp tác xã chúng tôi thì khổ chúng tôi quá!

Mọi người đứng dậy ra về, nghe ông An nói ai cũng cười rũ rượi.

   Chiều thứ 7, Vân đi học về. Kiên đứng ở trong nhà nép vào sau cánh cửa nói to:

- Chào cô sinh viên! Cô đi học về à, ruộng lúa khoán đang chờ cô đấy!

Vân bàng hoàng, suýt nữa thì ngã xe, Kiên phải chạy ra đỡ, Vân ôm chầm lấy Kiên nức nở:

- Sao anh được về mà không báo cho em biết, để em xin phép về!

- Chẳng phải báo em làm gì, anh được về với em mãi mãi rồi!

Nhìn thấy chồng xanh xao, ốm yếu, Vân càng nức nở hơn. Mẹ Kiên an ủi con dâu:

- Thế là phúc đức rồi con ạ! Nó còn được vác xác về, còn người ta thì...

- Mẹ ơi, mẹ đừng nói thế! Nhà nào mà chẳng có phúc đức, vào chiến trận đánh giặc thì hy sinh là dĩ nhiên. Bao chiến sĩ hy sinh để con trai mẹ đựơc về, chúng ta phải biết ơn họ mẹ ạ! Từ nay có ai hỏi thăm con thì mẹ bảo, cháu nó may mắn được về, mẹ nhé!

Thấy chồng nói thế, Vân cũng không khóc nữa. Vân biết chồng mình là người nhân hậu, yêu thương tất cả mọi người. Lời nói của chồng làm Vân cảm động, một cảm giác lâng lâng vui sướng hạnh phúc tràn trề, người bỗng tỉnh táo hơn, tâm hồn rộng mở hơn. Vân nhanh nhẹn đi vào trong nhà xếp nép mọi thứ cho gọn gàng, ngăn nắp để được âu yếm chồng con.

                                                                                                      T.H