Có thể thấy, từ những băn khoăn của dư luận xã hội và nhất là những nhà giáo đã và đang giảng dạy môn Ngữ văn ở nhà trường phổ thông, học sinh học môn Ngữ văn nhận thấy rằng, đã từ lâu, trong nhà trường, môn Ngữ văn không chỉ là môn khoa học đơn thuần mà đây là môn học mang tính đặc thù trong việc giáo dục vẻ đẹp tâm hồn, nhân cách, kỹ năng sống cho học sinh. Môn Ngữ văn nói chung và tác phẩm văn chương nói riêng được lựa chọn trong nhà trường hướng đến cái đích là dạy học sinh cách làm người, hướng học sinh đến các giá trị Chân - Thiện - Mĩ, giúp các em biết yêu thương cuộc sống, con người, biết phân biệt đúng, sai, phải, trái... Vì vậy, môn Ngữ văn có vai trò đặc biệt quan trọng đối với giáo dục nhân cách, bồi đắp tâm hồn học trò.

Tuy nhiên, trong quá trình dạy - học tác phẩm văn chương trong nhà trường, ở đâu đó, chúng ta vẫn gặp những tồn tại về cả phía thầy và trò khiến cho giờ học Ngữ văn vốn sinh động thì trở nên khô khan, tẻ nhạt, không khơi gợi cảm hứng trong tâm hồn người học. Đây chính là nguyên nhân dẫn đến những bài viết văn qua loa, chiếu lệ, hời hợt của học trò. Điều đó, khiến cho môn Ngữ văn khó có thể phát huy hết vai trò trong giáo dục nhân cách học sinh. Một thực tế trong giảng dạy tác phẩm văn chương trong nhà trường phổ thông hiện nay là có giáo viên khi giảng dạy không xuất phát từ đặc trưng thể loại của tác phẩm, không xác định hoàn cảnh sáng tác, cảm hứng chủ đạo của tác phẩm và trong quá trình đọc - hiểu tác phẩm không khai thác triệt để giá trị nội dung và nghệ thuật của tác phẩm đó. Đồng thời, giờ học đôi khi chỉ chú trọng vào truyền thụ kiến thức, học sinh ghi chép đầy đủ mà chưa chú trọng đến các chức năng, các giá trị của văn học. Trong khi giảng giải, đôi khi giáo viên đi quá xa chủ đề của tác phẩm, liên hệ không phù hợp, chọn đối tượng so sánh không tiêu biểu... Đặc biệt, trong giai đoạn hiện nay, việc ứng dụng công nghệ thông tin trong giờ học tác phẩm văn chương nếu không khéo hoặc quá lạm dụng công nghệ thông tin, việc cảm thụ vẻ đẹp ngôn từ của tác phẩm sẽ không đạt được. Bởi lẽ, hình thức của tác phẩm văn học là ngôn từ, cái hay, cái đẹp của tác phẩm ẩn ở tầng sâu ngôn từ của tác phẩm đó.

Để giờ học Ngữ văn nói chung và giờ học tác phẩm văn chương trong nhà trường nói riêng đạt được hiệu quả, trước hết, mỗi thầy cô giáo cần xác định mục tiêu, năng lực hướng đến của bài học để có những định hướng rõ ràng về kiến thức, kỹ năng, phẩm chất, năng lực hướng tới. Cần bám sát vào đặc trưng thể loại để xác định con đường tiếp cận tác phẩm văn chương được dễ dàng và đúng hướng. Trong quá trình dạy - học, cần căn cứ vào các yếu tố như tác giả, hoàn cảnh sáng tác, đề tài, chủ đề, cảm hứng chủ đạo làm cơ sở đi khai thác tác phẩm. Chú trọng hướng dẫn học sinh khai thác hình ảnh, ngôn từ để cảm thụ được tầng sâu giá trị tư tưởng của tác phẩm. Đổi mới phương pháp dạy học, hướng đến phát triển năng lực người học là cách làm hiệu quả để học sinh chủ động, tích cực trong giờ học tác phẩm văn chương, giúp các em hòa mình vào tác phẩm một cách tự nhiên nhất và đồng sáng tạo với tác giả. Điều đặc biệt quan trọng là trong giờ học, các em được phát biểu những suy nghĩ, cảm nhận riêng của mình về tác phẩm, có sự liên hệ với cuộc sống để đến được cái đích là những bài học về cuộc sống, những giá trị Chân - Thiện - Mĩ.

Khi giảng bài, dù là ở trong nhà trường hay ở không gian khác, giáo viên cần lưu ý những điều không nên có khi dạy học tác phẩm văn chương như đi quá xa chủ đề của tác phẩm, hướng học sinh đi lệch cảm hứng chủ đạo của tác phẩm, xen những quan niệm không phù hợp từ góc nhìn của cuộc sống hiện tại, chọn đối tượng so sánh không tiêu biểu, không phù hợp với tác phẩm. Đồng thời, cần bỏ đi những ngôn từ quá hoa mỹ, sáo rỗng, những lời giảng không phù hợp trong giờ học văn. Và điều quan trọng là sau mỗi giờ dạy học tác phẩm văn chương, việc định hướng tư tưởng cho người học rất cần thiết và quan trọng. Vì thế, các thầy cô giáo cần bám sát vào những giá trị nội dung và nghệ thuật của tác phẩm để hướng học trò đến những nhận thức chuẩn mực về cuộc sống, con người, nhân cách, tình yêu, kỹ năng sống... Nếu thầy cô đi lệch với cảm hứng chủ đạo của tác phẩm, suy diễn thì chắc chắn sẽ không đạt được đích của giờ học tác phẩm văn chương. Chúng ta có quyền bình luận, bình giảng và phát biểu quan điểm về những điều nhà văn, nhà thơ gửi gắm trong tác phẩm, mỗi người đều được phép đồng sáng tạo với tác giả nhưng tất cả những điều này phải xuất phát từ những cái chuẩn nhất định và phải có giới hạn cụ thể. Còn nếu không, tự nhiên, chúng ta sẽ biến giờ học tác phẩm văn chương trở nên lạc dòng hoặc không đến được bến bờ.

Mỗi thầy cô giáo cần xác định, dù giảng dạy ở trên lớp, trong nhà trường hay ngoài nhà trường, nhất là trên các trang học Online dù mỗi người có một phong cách đứng lớp riêng nhưng luôn cần phải chuẩn mực về kiến thức, phương pháp, lời nói và nhất là cần phải truyền vào tâm hồn học trò cảm hứng tốt đẹp về cuộc sống và con người, giúp các em có những nhận thức đúng đắn về những vấn đề đặt ra sau mỗi giờ học tác phẩm văn chương, hướng đến những giá trị đích thực của cuộc sống. 

                                                                                                                N.T.L