NHÂN VẬT:
- Nam: - Bộ đội xuất ngũ - Hành nghề thợ xây
- Hải: - Vợ của Nam - Tổ trưởng phụ nữ thôn
- Tình: - Bí thư chi đoàn xóm
- Bà Réo: - Mẹ chồng Hải
(Chuyện xảy ra vào một buổi tối, Hải đang ra ru con ngủ trên nền nhạc da diết ngóng trông chồng)
Hải: Ngâm ru con:
À ơi! Con ơi con ngủ cho ngoan
Để mẹ lo việc nông tang quê nhà
Bố đi làm thợ nơi xa
Một mai bé lớn là bông hoa nghĩa tình.
Hát ru bống:
1. Bống bống bang bang
Tình bồng bông bống bang bang (4)
2. Những mong con lại sáng tươi nụ cười
Mẹ mong mai mốt sau này
Con ngoan trò giỏi, bõ ngày cỏn con
Thương mẹ con ngủ cho ngoan í ì i (4)
(Bài hát vừa dứt - Bà Réo cất tiếng gọi to từ ngoài vào).
Bà Réo: Nào nào...! Cu Tũn của bà đâu?
Ra đây bà bế, bà yêu cháu bà
Hải: Kìa mẹ! Mẹ vào nhà đi đã.
Bà Réo: Thì chị cứ để mặc tôi.
Hải: Chắc giờ này ông bà đã ăn cơm tối?
Bà Réo: Sáu, bảy giờ rồi còn sớm gì nữa mà không ăn.
(Hỏi Hải) Thế thằng Nam đâu mà chẳng thấy tiếng tăm,
La cà nơi đâu hay lại rượu chè đàn đúm?
Hải: Dạ...! Dạo này nhà con hay về muộn.
Sắp tết rồi công việc bận quá nên...!
Bà Réo: Ấy là mẹ sợ nhất cánh thợ thuyền, hay quán xá luyên thuyên.
Chén rượu, chén chè dễ nát nhà nát cửa
Để mai mẹ phải kiểm tra cho kỹ
Quả đúng như thế mẹ trừng trị thẳng tay.
Hải: Mẹ ơi! Nhà con dạo này hay xỉn hay say
Đá thúng, đụng nia, mắng con, chửi vợ
Đã bao đêm ngồi ôm con không ngủ
Khuyên bảo hết lời mà anh ấy có nghe đâu... Mẹ ơi!
Hát thánh trị vì:
1. Bấy lâu con tủi con sầu
Uổng công làm vợ, gánh sầu đêm đêm
Chỉ vì chén rượu xui nên.
2. Chỉ vì chén rượu xui nên
Con thơ bé bỏng, khó nên thân người
Bao giờ hết phận tôi đòi.
Bà Réo: (Cảm động sụt sùi)
Mẹ cũng biết con khổ lắm rồi
Phận làm dâu thiệt thòi đôi ngả
Vì bố mẹ nghèo nên các con vất vả
Thương cháu, thương con... mẹ biết làm sao?
Hát nhịp đuổi:
Không ngờ con trai mẹ lao đao
Đang ở quân ngũ vì sao xin về
Ới ai phải chăng cái kiếp thợ nề
Đã qua đời bố vận về đời con
Đầu vôi, chân vữa mỏi mòn.
Hải: (Đến bên mẹ)
Nói là nói vậy chứ con cũng thương
Nghĩa vợ tình chồng vấn vương sau trước
Dẫu gian lao con quyết không lùi bước
Chỉ mong anh ấy đừng đàn đúm rượu chè
Dẫu một gian hai trái tranh tre
Vợ chồng thương nhau thì biển nào chẳng cạn
Bà Réo: Nào...! Đưa cháu đây mẹ bế cho
Chuẩn bị cơm nước, kẻo khuya rồi con ạ
Còn thằng Nam thì mặc xác nó
Nó về lúc nào thì tự nó tìm ăn (quay sang nựng cháu)
Cha bố cái giống của bà
Lại đây bà bế - sang nhà với ông
Hải: (Đưa con cho bà Réo)
Con ngoan bà bế bà bồng
Lát nữa xong việc mẹ thương đón về...!
(Bà Réo đi khuất, âm nhạc rộn ràng vang lên, tốp nữ xuất hiện trong làn điệu sắp qua cầu dí dỏm).
Hát sắp qua cầu:
1. Ai xui là xui chống lầy sớm
Lấy chồng sớm nên í ì i (2)
2. Sớm nên nhếch nhác
Tay mang, tay bồng nhéo nhóc con thơ (4)
3. Ấy mấy chị em ơi, chớ có theo mẹ cu nhé
Kẻo nụ xuân phơi phới đã chót với về già (4)
(Tốp nữ cười vang rộn rã)
Hải: Này này...! Cái lũ ma bắt quỷ tha
Theo được chị đây có còn tướt
1 nữ: Các cụ nói sai làm sao được
Gái một con anh mòn mắt trông theo (Tình xuất hiện)
Tình: Chào các nghệ sỹ bất đắc dĩ của xóm chèo
Sắp tết rồi nên em nào cũng duyên... cũng ngon
Tốp nữ: A! Đây rồi, xin chào đội trưởng văn nghệ của thôn
Trai chưa vợ nên lốp, xăm còn căng lắm (Cả tốp cười)
Tình: Chuyện...!
Mà thôi ta vào luôn việc kẻo muộn
Chương trình văn nghệ của thôn ta
Chống bạo lực gia đình sẽ là tiết mục đầu tiên.
Tốp nữ: Sao... khai mạc đầu tiên kia à?
Nếu thế thì run lắm, sợ lắm
Hải: Thế cho nên chị em mình phải cố gắng
Thời gian gấp gáp ta phải tập lại đôi lần
Tốp nữ: Bây giờ chúng ta ra sân đình
Hay tập ở đâu anh Tình nhỉ?
Tình: (Suy tư) Sân đình các cụ đang sửa sang để đón tết
Nhà ai ư... lại đêm tối thế này!
Hải: Nếu anh Tình và các bạn không ngại ngần
Thì mảnh vườn nhỏ kia Hải nhường làm sân khấu
Tình: Nhưng...! Chồng Hải vắng nhà liệu về có hiểu
Con dại thơ, hỏi mấy cảm thông
Hải: Đây là danh dự của xóm của làng
Nam mà về sẽ tự hiểu ra thôi
Tốp nữ: Cần gì đã có chúng tôi
Chị em phụ nữ xóm Đồi trung du
Tình: Thôi nào! Ngày có dạng, đêm có khuya
Con nhện giăng mùng cùng hát người ơi
(Âm nhạc nổi lên, tốp nữ cùng hát điệu con nhện giăng mùng)
Ai xui con nhện giăng mùng
Để thiếp tôi đợi hỡi chàng, chàng ơi
Đêm năm trống canh
Một mình thiếp đợi
Để lạnh lùng cả năm
Anh ơi! Anh chàng hồ ra về
Để thương nhớ nào nguôi (4)
(Bài hát vừa hết, âm nhạc báo hiệu sự kiện không lành mạnh sắp xảy ra)
Từ ngoài Nam khoác ba lô lộn đựng đồ xây dáng xiêu vẹo đi vào:
Nam: Mẹ cha đứa nào mở đài to thế (Vào đến sân ngơ ngác hỏi vợ)
Hải đâu? Vợ đâu?
Mẹ tao chưa chết, sao lại cò cử, đàn hát thế này?
Hải: (Chạy lại bên chồng)
Trời ơi! Anh lại say rồi!
Nam: Mày bảo ai say? Tôi... là tôi 3 say chưa chai
Say mà lại biết về đây ấy à?
(Nam ngồi phệt xuống đất lảm nhảm)
Hải: Trời ơi! Số tôi như con tạo xoay vần
Phải chăng duyên phận lỡ làng là đây
Nhà có nóc mà thế này
Liễu bồ phận mỏng có hay chăng chờ.
Nam: (Cười) Hớ... hớ... hớ!
Sắp tết rồi nhà mình chưa mua nổi tivi
Tối nay có đội cò cử í ì i về đây hát hò.
Xong rồi cuối ruộng đầu bờ
Run oằn, ếch khóc bao giờ mới thôi...
Tình: (Đến dìu Nam dậy)
- Nam ơi, cậu say quá mất rồi
Vào nhà đi nghỉ kẻo sương rơi lạnh lùng
Nam: Thằng bạn thế mà vẫn tốt với mình
Một thời quân ngũ đồng hành bên nhau
Bí thư chi đoàn với tổ trưởng phụ nữ xóm chung hát câu
Tình tang tang tình lúc nào ai hay
(Cười hơ hớ rồi khật khưỡng đi vào trong)
Tốp nữ: Hải vào nhà pha cốc đường chanh
để cho Nam uống dần dần tỉnh ra
Hải: Mình mệt mỏi lắm rồi các bạn ạ!
Anh Tình ơi! Hãy thông cảm cho nhiều
Chẳng hiểu vì đâu Nam suốt ngày say xỉn
Đã bao đêm Hải ôm con bầm gan ruột tím
Hoen lệ lưng chòng kiếp phận trời se.
Hát chinh phụ:
1. Bao đêm đông hè
Xuân thu khắc khoải
Thui thủi ôm con
Những mong chồng về
Nào ngờ bao tái tê
Chìm đắm trong cơn mê
Hương rượu say tràn trề
Biết đâu là thiếp thê
Bên mái lều tranh một kiếp ê chề
2. Làng thôn thay đổi
Khấp khởi niềm vui
Những mong cuộc đời
Bốn mùa xanh tươi
Hạnh phúc nơi nơi
Ríu rít tiếng con cười
Sao cõi lòng chơi vơi
Chống chếnh đời ta một khoảng trời (4)
Tốp nữ: Hải ơi! Mình cùng phận đào tơ
Rủi may đen đỏ bến bờ đục trong
Tình: Em ơi chớ có mủi lòng
Say say tỉnh tỉnh lũ đàn ông đấy mà
Ngày mai Nam sẽ hiểu ra
Tình chồng nghĩa vợ lại mặn mà trước sau
Hát sa lệch chênh:
Em chớ buồn đau
Mai ngày em hết buồn đau
Chứ trầu cau lại đỏ vang câu nghĩa tình
Ơi bến bờ Nam Hải vẫn trung trinh (4)
(Bài hát dứt, bà Réo bế cháu gọi từ ngoài vào)
Bà Réo: Này... này mẹ cu Tũn đâu
Mau mau cho nó chút bầu chút bí (bà ngạc nhiên)
Ơ hay! Sao giữa đêm khuya
Các anh các chị kéo về tụ tập ở đây?
Hải: Mẹ ơi! Ngày mai xóm Đồi ta phải thi văn nghệ
Nên mới tụ họp ở nhà con
Vả lại sân đình các cụ đang sửa sang
Dẫu có chật hẹp đành mượn nhà con để luyện tập
Tốp nữ: Đúng đấy bà ạ
Sáng ngày mai thôn ta biểu diễn
Sai sót gì sợ các bác lại cười chê
Hát ru xuân:
1. Chẳng nhất thì nhì ngày mai
Ngày mai chẳng nhất thì nhì (4)
2. Dẫu sương khuya mà có ướt 4 bề áo em
Ngày mai cho câu hát vang ngân (4)
Bà Réo: (Phấn khởi cười vang)
Ha...ha...ha... Thảo nào, thảo nào...
Tôi ngỡ tưởng nhà nào mở đài to thế
Thì ra là tiếng hát của đội văn nghệ
Xóm Đồi ta hay quá còn gì (đến bên Tình)
- Này này anh!
Tôi là tôi rất yêu cái khoản hát hò
Ngày xưa tôi đóng mãi vở Thị Mầu, Thị Kính
Làm cho ông ấy nhà tôi cứ gọi là chết mê chết mệt (chợt hỏi Hải)
- Mà... mà bố thằng Tũn đâu
Đã về chưa sao im hơi lặng tiếng?
Hải: Dạ... nhà con về rồi nhưng mà say xỉn
Mắng nhiếc vợ con, xúc phạm mọi người
Phận con buồn lắm mẹ ơi
Làm dâu của mẹ ngỡ đời vàng son
Bà Réo: (Bực tức)
Á à... ngỡ rằng tưởng nó ngoan khôn
Nào ngờ đàn đúm với quân rượu chè
Phu hồ nhục nhã làm thuê
Chẳng đủ lỗ miệng còn lè nhè xỉn say
Chị cho tôi mượn cái gậy (bà chạy quanh tìm gậy)
Tôi lôi cổ nó ra đây xem say xỉn thế nào
(Bà vào lôi Nam ra ấn xuống đất)
Nam: (ngái ngủ lơ mơ)
Ơ... Ơ... Bà làm cái gì đấy?
Bà Réo: (Vụt một gậy)
Cái này này con ạ!
Nam: (Kêu to, nhăn nhó nhưng vẫn ngồi yên)
Ái giời ơi! Đau con quá mẹ ơi (bò lăn bò càng)
Tình: (Chạy lại can bà)
- Kìa bác, Nam lúc này vẫn chưa tỉnh hẳn.
Bà Réo: Anh cứ mặc tôi
Để hôm nay xem nó say đến mức nào!
Hát sắp chợt:
Hết xỉn hết say này thằng kia
Bà cho hết xỉn hết say (4)
Nói lệch:
Bà đây đâu có giống xỉn giống say
Chỉ vì đàn đúm để nay nát nhà
Hát tiếp:
Ấy đây là bạo lực
Về nhà hành vợ con đến bây giờ (2)
Mày đã tỉnh hẳn chưa đến bây giờ
Mày phải tỉnh bà mới tha (4)
(Lúc này tốp nữ lại ngăn bà Réo - còn Tình đỡ Nam dậy)
Tốp nữ: Bác ơi! Xin bác hãy thứ tha
Rồi mốt mai anh Nam tỉnh ngộ
Bà Réo: Mày còn say nữa, mày chết với bà!
Hải: (đưa con cho chồng)
Con đây anh bế anh bồng
Để em lo việc xóm làng ngày mai
Nam: (ngượng ngùng bế con)
Hải ơi! Anh biết lỗi rồi
Thì ra bạo lực có trong tôi bao giờ!
Thương em vất vả đầu bờ
Ra quân xuất ngũ để về cùng em
Quê mình tưởng dễ làm ăn
Ai ngờ mang kiếp vương thân phu hồ
(Vừa bế con, Nam vừa hát quanh sân khấu)
Hát ru kệ:
Anh hứa với em ngay từ bây giờ (4)
Anh sẽ không (4) nay rượu mai chè (4)
Đi phu hồ sớm tối (4) song việc về nhà ăn cơm
Vui với vợ con đêm ngày một nhà (4)
Tình: (Đến bên Nam an ủi)
Cậu đã biết lỗi lầm mà nhận ra
Cảnh đàn ông xa nhà buồn vui lẫn lộn
Mượn rượu chè cho khuấy khỏa nhớ thương
Cậu thông cảm cho việc của xóm của thôn
Vì gấp quá chúng mình chưa kịp hỏi cậu
Nam: - Cậu nói gì tôi không hiểu
Hay rượu vào cả giận mất khôn
Thôi nếu có lỡ... mồm xin các bạn thông cảm
Bà Réo: Cha bố mày đã tỉnh hẳn chưa?
Không có mẹ hôm nay thì vợ con còn nhục
Bao giờ xóa hết cái vết nhơ này (nói với khán giả)
Ấy chả giấu gì bà con!
Ông ấy nhà tôi xưa làm thợ xây mà rượu không hay một giọt
Sao giờ đổ đốn ra cái thằng Nam (chỉ vào Nam)
Tỉnh rồi thì ngồi đấy bế con
Mà xem các anh, các chị diễn viên văn công văn nghệ
(Nam bế con ngồi vào chõng)
Bà Réo nói tiếp:
Giờ tôi đảo qua nhà một tý
Lấy cân đường sang pha nước mời anh chị
Khổ cũng vì tuyên truyền chống bạo lực gia đình mà họng rát cổ khô
Hát sắp gối:
Thương cho văn nghệ xóm thôn
Hát từ chập tối cổ giòn họng khô (bà Réo ra về)
Hải: Kìa! Bí thư chi đoàn có gì phải lo
Tập tiếp đi kẻo đêm khuya sương lạnh
Nam: Từ ngày ra quân chẳng lúc nào rỗi rảnh
Các bạn hát đi để mình cũng hát theo
Tốp nữ: Trăng khuya sương gội mái đầu
Ngày mai bạo lực còn đâu xóm Đồi
Muôn nhà hạnh phúc yên vui
(Âm nhạc nổi lên, tốp nữ múa hát bài quê ta đẹp tựa gấm hoa)
Hát:
1. Quê hương chúng em
Xóm đồi xanh mát
Nương chè bát ngát
Đồng lúa trĩu bông vàng
Miền quê biết bao nghĩa tình
Là đất quê mình trung du
2. Ai đến ai đến quê em
Nhớ về thăm nhé
Xóm đồi - bên bờ sông Bứa
Ấm lòng ấm lòng thôn dã
Tình nghĩa con người
Thương nhau biết bao nhiêu đời
Là đất quê em
Làng xóm yêu thương.
HẠ MÀN
Q.G